Jak Cię widzą, tak Cię piszą - Słowa te znajdują odzwierciedlenie zarówno w życiu codziennym, jak i w życiu zawodowym. Ocena osoby dokonywana na podstawie jej wyglądu zewnętrznego, zachowania czy sposobu bycia, stanowi istotny aspekt codziennych kontaktów społecznych. Nie bez znaczenia jest także rola tzw. pierwszego wrażenia.
 
Szacuje się, że ludzie formułują swoje pierwsze wrażenie na podstawie pierwszych 20 sekund kontaktu, pierwszych 20 gestów oraz pierwszych 20 wypowiedzianych słów.[1] Dlatego sukces życiowy w znacznym stopniu zależy od tego, jak postrzegają i oceniają nas inni. Co ważne każdy może mieć wpływ na wrażenie jakie wywiera na innych. Proces kontrolowania przez jednostkę sposobu, w jaki jest postrzegana przez otoczenie nazywamy autoprezentacją.[2] Zatem autoprezentacja to kreowanie określonego wizerunku własnej osoby.

Wizerunek każdej osoby składa się z wielu elementów. Elementy te są różnorodne i wzajemnie powiązane. Należą do nich: [3]

Wygląd - zewnętrzne cechy charakterystyczne, strój, stan ubrania
Mowa ciała - sposób bycia, sylwetka, gesty, przestrzeń, ułożenie ciała
Opinia - sposób postrzegania, przeszłość, doświadczenie, kwalifikacje
Postawa - charyzma, zaufanie, pewność siebie, szacunek dla siebie
Styl komunikowania - sposób mówienia, sposób pisania, sposób słuchania, sposób myślenia, sposób prezentacji.   

W wywarciu określonego, zamierzonego wrażenia na innych pomocne mogą być taktyki autoprezentacyjne. Wybrane z nich to: [4]

Opisywanie siebie - werbalne opisywanie siebie w taki sposób, aby wywrzeć na innych pożądane wrażenie/ kreować określony wizerunek np. rozmowa kwalifikacyjna i/ lub pisemne przedstawienie własnej osoby w celu „autoreklamy" np. dokumenty aplikacyjne;
Wyrażanie postaw - w sposób werbalny lub niewerbalny wyrażanie postaw sugerujących, że dana jednostka posiada takie, a nie inne cechy;
Publiczne atrybucje - wyjaśnianie własnego zachowania w sposób zgodny z określonym wizerunkiem społecznym;
Pamięciowe manipulacje - w calach autoprezentacyjnych rzeczywiste lub udawane zapamiętywanie lub zapominanie;
Konformizm i uleganie - zachowanie się zgodnie ze społecznymi normami albo z preferencjami innych ludzi;
Kontakty społeczne - strategiczne sterowanie informacją nie o własnej osobie, ale o ludziach i rzeczach, z którymi jesteśmy powiązani, publiczne manifestowanie związków z pewnymi osobami i odcinanie się od innych, bowiem to z kim się pokazujemy publicznie może umocnić lub osłabić naszą pozycję społeczną w oczach otoczenia;
Autoprezentacja grupowa - tworzenie wspólnego wizerunku grupy lub „korzystanie" z wizerunku członka grupy po to, by pośrednio przekazać określony wizerunek samego siebie;
Zachowania niewerbalne - wygląd zewnętrzny; wyrażanie emocji; wyraz twarzy; gesty i sposób poruszania się.

W życiu zawodowym wywieranie określonego wrażenia obejmuje także pięć podstawowych elementów: kompetencje, wiarygodność, opanowanie/ panowanie nad sobą i nad emocjami, pewność siebie oraz stałość.[5] Warto zwrócić uwagę, że każdej z nich mogą zagrażać „złodzieje wizerunku", czyli zachowania, nawyki, elementy wyglądu zewnętrznego, wpływające na pomniejszenie wrażenia, jakie pragniemy wywierać. Oto niektóre z zagrożeń, na które napotykamy: niechęć do podkreślania swoich zdolności czy osiągnięć w danej dziedzinie; brak wiedzy merytorycznej o rzeczach, sprawach bezpośrednio związanych ze stanowiskiem, o które się ubiegamy/ z wykonywaną pracą; spóźnianie się; zły humor; styl ubierania nieadekwatny do sytuacji czy zajmowanego stanowiska; brak dbałości o stan ubrania czy brak dbałości o wygląd.

Reasumując, świadome kierowanie wrażeniem jakie wywieramy na innych stanowi ważny aspekt codziennych kontaktów społecznych. Podczas poszukiwania pracy kreujemy własny wizerunek poprzez dokumenty aplikacyjne oraz podczas bezpośredniego kontaktu z pracodawcą, jakim jest rozmowa telefoniczna czy rozmowa kwalifikacyjna. Każdorazowo korzystając z różnorodnych technik autoprezentacyjnych selektywnie ujawniamy informacje na temat własnej osoby w celu pokazania się takim, jakim chcę, żeby inni mnie widzieli. Przekazywane informacje powinny służyć zaprezentowaniu własnych umiejętności oraz kwalifikacji związanych ze stanowiskiem pracy o jakie się ubiegamy. Jak pisze Mark Leary: Autoprezentacja jest funkcją zarówno osobowości, jak i sytuacji. Próbując przekazać określone wrażenie, człowiek kieruje się indywidualnymi motywami, własną osobowością, jak również bierze pod uwagę bieżącą sytuację społeczną.[6]

Opracowanie:
Monika Łyżwińska - Doradca zawodowy, Centrum Metodyczne Poradnictwa Zawodowego WUP Katowice

[1] Liwosz Elżbieta, Pankiewicz Katarzyna, Staroń Agata, Kostecka Alicja: Klub Pracy Program szkolenia Wydanie II, Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2003, s. 367
[2] Leary Mark: Wywieranie wrażenia na innych. O sztuce autoprezentacji, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, s. 14
[3] Samson Eleri: Jak tworzyć własny wizerunek. Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 1996, s. 25
[4] Leary Mark: Wywieranie wrażenia na innych. O sztuce autoprezentacji, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, s. 29 - 52
[5] Samson Eleri: Jak tworzyć własny wizerunek. Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 1996, s. 58
[6] Leary Mark: Wywieranie wrażenia na innych. O sztuce autoprezentacji, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005, s. 28